ROZMÓWKI SÓWKI – cz. 2 i jeszcze kilka dodatkowych materiałów

Miejscownik jest jednym z trudniejszych przypadków w języku polskim, głównie ze względu na wiele różnych końcówek fleksyjnych oraz liczne alternacje głoskowe (przynajmniej w liczbie pojedynczej – w liczbie mnogiej formy miejscownikowe są wręcz bajecznie proste w tworzeniu). Dlatego dzisiaj dzielę się materiałami, które pomogą utrwalić formy miejscownikowe rzeczowników rodzaju żeńskiego*.

Jak to w ogóle z tym miejscownikiem jest?

Tym, którzy wolą tabelki od razu mówię: tabelka jest poniżej!

Jeżeli temat wyrazu kończy się głoską „c”, „ż”, „dż”, „cz”, „dz”, „sz”, „rz”**, a więc jedną z głosek funkcjonalnie miękkich (poza „l”), to otrzymuje końcówkę fleksyjną „y”.

Jeżeli temat wyrazu kończy się głoską „l”, głoską miękką „sia”, „zia”, „cia, „dzia”, „nia”, „ś”, „ź”, „ć”, „dź”, „ń”, „j” albo głoską zmiękczoną, czyli taką, za którą jest głoska „i”, to otrzymuje końcówkę fleksyjną „i”***.

Jeżeli temat wyrazu kończy się głoskami „cja”, „sja” lub „zja”, to otrzymuję końcówkę fleksyjną „i”.

Jeżeli temat wyrazu kończy się głoską „k”, to ulega ona przekształceniu w głoskę „c”, a po niej pojawia się jeszcze końcówka fleksyjna „e”.

Jeżeli temat wyrazu kończy się głoską „g”, to ulega ona przekształceniu w głoskę „dz”, a po niej pojawia się jeszcze końcówka fleksyjna „e”.

Jeżeli temat wyrazu kończy się głoską „ch”, to ulega ona przekształceniu w głoskę „sz”, a po niej pojawia się jeszcze końcówka fleksyjna „e”.

Jeżeli temat wyrazu kończy się głoską „ł”, to ulega ona przekształceniu w głoskę „l”, a po niej pojawia się jeszcze końcówka fleksyjna „e”.

Jeżeli temat wyrazu kończy się głoską „r”, to ulega ona przekształceniu w głoskę „rz”, a po niej pojawia się jeszcze końcówka fleksyjna „e”.

Jeżeli temat wyrazu kończy się głoską „h”, to ulega ona przekształceniu w głoskę „ż”, a po niej pojawia się jeszcze końcówka fleksyjna „e”.

Jeżeli temat wyrazu kończy się głoską twardą „b”, „f”, „m”, „n”, „p”, „s”, „w”, „z”, to ostatnia głoska zmiękcza się i za nią pojawia się głoska „e”.

Jeżeli temat wyrazu kończy się głoską „d”, to ulega ona przekształceniu w głoskę „dzi”, a po niej pojawia się jeszcze końcówka fleksyjna „e”.

Jeżeli temat wyrazu kończy się głoską „t”, to ulega ona przekształceniu w głoskę „ci”, a po niej pojawia się jeszcze końcówka fleksyjna „e”. 

 

Ufff! To teraz w formie tabelki:

Do pobrania tabelka: https://drive.google.com/file/d/1qX4_00Ya2BYtwm4RLCI0_1lgqJssbQSm/view?usp=sharing

No i trzeba pamiętać, że są jeszcze pojedyncze wyjątki…

No dobra, teoria jest, to czas na praktykę. W ćwiczeniach pomogą rozmarzone sówki i inne ptaszyny. Przy okazji przypomnę od razu swoje zeszłoroczne Rozmówki Sówki.

Do pobrania plansza z sówkami: https://drive.google.com/file/d/1yD6rhlUkf9Ex4p_BL3yVYDCmcRXICaKw/view?usp=sharing

Do pobrania plansza z kolorowymi ptakami: https://drive.google.com/file/d/1d0BwxtKdotxw3Wk0JAOv1k1DTB5On-xE/view?usp=sharing

O czym one myślą? Sprawdźmy. Należy zakręcić kołem fortuny, a następnie powiedzieć, o czym dana postać myśli. Po zakręceniu kołem można kliknąć przycisk z napisem „remove”, żeby usunąć daną ilustrację – wówczas nie będzie ryzyka, że kolejny ptak będzie myśleć o tym samym.

Koło fortuny z wyrazami z tematami kończącymi się głoskami funkcjonalnie miękkimi poza „l”, a więc mające w miejscowniku końcówkę fleksyjną „y”:

Koło fortuny z wyrazami z tematami kończącymi się głoską „k”, a więc mające w miejscowniku alternację „k” do „c” i końcówkę fleksyjną „e”:

Koło fortuny z wyrazami z tematami kończącymi się głoską „p”, „b”, „n”, „w”, a więc mające w miejscowniku zmiękczenie ostatniej głoski w temacie oraz końcówkę fleksyjną „e”:

Oczywiście, karty z ptakami można wykorzystać też do innych zadań. Mam przygotowane dodatkowe karty z wymienionymi cechami przedmiotów. Nasz podopieczny sam musi wybrać wyraz, który pasuje do danego opisu i użyć tego wyrazu w formie miejscownika. To zadanie bardziej sprawdzi się u osób lepiej znających język polski czy wręcz na zajęciach logopedycznych do ćwiczenia rozumienia ze słuchu oraz rozwijania zasobu słownictwa.

Do pobrania pierwszy zestaw plansz z opisami: https://drive.google.com/file/d/12R3KR7Ahblqy6VXSGEoNEm1gMpeWE5rV/view?usp=sharing

Do pobrania drugi zestaw plansz z opisami: https://drive.google.com/file/d/1btnFY998H-tulU7ti3YBN7vNCyRpe2dt/view?usp=sharing

Do pobrania trzeci zestaw plansz z opisami: https://drive.google.com/file/d/1SbCJmgg_H57tPUkIrgCjgaDf1tOX-ucu/view?usp=sharing

*Oraz rzeczowników rodzaju męskiego, które w liczbie pojedynczej odmieniają się zgodnie z wyrazami żeńskotematowymi, np. „tata”, „poeta” czy „radża”.

**Głoski funkcjonalnie miękkie można łatwo zapamiętać dzięki rymowance:

Cedr żyje, dżdżu czeka,

dzwoni las, szumi rzeka.

Pierwsza litera każdego wyrazu odpowiada jednej głosce funkcjonalnie miękkiej.

***Nie zawsze jednak w piśmie widać różnicę. Np. w słowie „Mania” zapis „ni” odpowiada głosce miękkiej „ń” (środek języka unosi się w stronę podniebienia). Z kolej w słowie „Dania” zapis „ni” odpowiada głosce zmiękczonej, a więc głosce „n”, która dodatkowo wymawiana jest z ruchem języka w stronę podniebienia. Dlatego właśnie mówić będziemy o „Mani” z jednym „i” i „Danii” z dwoma „i” na końcu.

Logopedyczne kaktusy

Przed nami kaktusowy zawrót głowy!

Na początek zestaw kaktusowych kart do usprawniania aparatu artykulacyjnego. Na zajęciach można losować wydrukowane karty i wykonywać zilustrowane na nich ćwiczenia. Można też na przykład wydrukować wszystko podwójnie i pograć w memory.

Pierwszy zestaw kaktusowy do pobrania: https://drive.google.com/file/d/1IisYJS4UsVPj-Pau86R4w6qMZCbx7PaS/view?usp=sharing

Drugi zestaw kaktusowy do pobrania: https://drive.google.com/file/d/1A3IA_iGg2RV_IeP5zNrHc-NOMXPDMpFh/view?usp=sharing

Kaktusy chętnie rosną też na planszy do gry.

Do pobrania kaktusowa gra planszowa: https://drive.google.com/file/d/1r5Bo5Kt3t-3Pbz-UNJoctRzTkukCeeHC/view?usp=sharing

Rozgrzewka wykonana? To czas na kaktusowe rebusy z głoską „s”:

Do pobrania kaktusowe rebusy z głoską „s”: https://drive.google.com/file/d/12gPbnOKBQ-Oa5nJpWSR98jRxbez-sbIU/view?usp=sharing

Mam też zestaw sześciu grafik z doniczkami dla osób, które chciałyby same narysować własne kaktusy.

Do pobrania plansza z doniczkami: https://drive.google.com/file/d/1UMdpgCNKaGybP1wDggfQwtInTy5QBKcj/view?usp=sharing

Zabawki – zdalna lekcja języka polskiego jako obcego

Zabawki to chyba najbliższy dzieciom temat, dlatego w nauce języka polskiego jako obcego staram się do niego nawiązywać stosunkowo wcześnie.

Nie robię tego na początku, ponieważ wiem, że pierwsze lekcje i tak są dla dziecka czymś nowym i moi podopieczni z natury są wtedy bardzo skupieni i zainteresowani. Po jakimś czasie, gdy uczęszczanie na lekcje staje się też w poczuciu dziecka obowiązkiem, organizuję lekcję o zabawkach.

Na początku ważne jest poznanie nazw zabawek. Tu świetnie sprawdza się koło fortuny z ilustracjami z niezastąpionego Pixabaya. Wystarczy nim zakręcić i nazwać wylosowaną zabawkę.

Potem można od razu przejść do kolejnego zadania. Tym razem koło fortuny pomaga jedynie wylosować numer. Dziecko podaje, jaka liczba została wylosowana, a potem otwiera przypisane temu numerowi okienko. Jaka zabawka się tam ukrywa?

W analogiczny sposób można też utrwalać nazwy zabawek ukrywających się za kolorowymi kartami:

Jak już nazwy zabawek są utrwalone, można przejść do czasownika „bawić się” + rzeczownika w formie narzędnika. Narzędnik wprowadzam stosunkowo wcześnie, ponieważ jest bardzo prosty w tworzeniu. Czasownik „bawić się” można na potrzeby zajęć o zabawkach wprowadzić tylko w formie 3. os. l. poj. albo wprowadzić wszystkie formy, jeśli skupiamy się na czasowniku. Sam czasownik podczas pracy z dziećmi zawsze wspieram gestem „bawić się” z Makatonu.

Tutaj jeszcze kluczowe będzie pytanie: „Czym bawi się…?”. Zadajemy je, kręcimy kołem fortuny i sprawdzamy, czym się bawi dana osoba. Ilustracje na kole fortuny pochodzą z Pixabaya.

Tworzenie szeregów jest z kolei świetnym sposobem na utrwalenie nazw zabawek. Dziecko po kolei nazywa każdą umieszczoną w szeregu rzecz, a potem mówi, jaki obrazek powinien znaleźć się na końcu. Doskonały sposób, by dany wyraz został przez dziecko kilkukrotnie wypowiedziany. Tym razem karta pracy zawiera moje własne ilustracje.

Szeregi, an interactive worksheet by miaumiau
liveworksheets.com

No i na sam koniec to, co dzieci bardzo lubią, czyli – nomen omen – mówienie o tym, czym się lubią bawić. Dziecko może samo tworzyć konstrukcję „Lubię bawić się…” albo może nauczyciel mówić „Czym się lubisz bawić?” i „Czym się nie lubisz bawić?”, a dziecko wówczas odpowiada jedynie nazwą zabawki w narzędniku. Czasownik „lubić” też zwykle wprowadzam z gestem Makatonu, ale zazwyczaj nawet osoby początkujące znają to słowo z samodzielnych prób uczenia się języka polskiego.

Sport – logopedyczne pomoce uniwersalne

Dzisiaj garść pomocy uniwersalnych z motywem sportowym.

Puchary do samodzielnego kolorowania. Można na nich umieścić napisy z ćwiczoną głoską, można powtarzać nazwiska sportowców mających na koncie znaczące wyniki, można wykorzystać jako zestaw motywujący (dziecko wykonuje dane ćwiczenie, a po jego wykonaniu koloruje puchar).

Link do karty z pucharami: https://drive.google.com/file/d/14wzqMqwJ5ysnzlnyh3qf87Y3kLfkic03/view?usp=sharing

Dwa zestawy kart do ćwiczeń grafomotorycznych z możliwością zlogopedyzowania zadania. Dziecko powtarza sylabę, wyraz lub zdanie, a potem bez odrywania narzędzia pisarskiego od kartki łączy kropki tworzące trasę. Uczeń może też sam wymyślać słownictwo zawierające ćwiczoną głoskę.

Link do karty z piłkami i bramkami: https://drive.google.com/file/d/1_y4ofyDC8B56G_sOphoT_lLTK9zi7PUz/view?usp=sharing

Link do karty z kulami i kręglami: https://drive.google.com/file/d/1uF06-qcmCYPkdFaf2JHZuOaTkiX-T9ed/view?usp=sharing

Piłki, które myślą – materiał idealnie nadający się do tworzenia form miejscownikowych. Materiał wyrazowy może być wymyślany lub losowany.

Link do karty z piłkami: https://drive.google.com/file/d/1CBWy2rbExvuvlZIpcZRFwJng2JE4xUMd/view?usp=sharing

Tablice motywacyjne. Każdego dnia, gdy dziecko wykona zadanie domowe, zakreśla odpowiednie okienko w tabelce. Może tam wykonać rysunek albo wkleić naklejkę.

Link do tablicy z boiskiem do piłki nożnej: https://drive.google.com/file/d/1Eo7vT24fSWt6HDZxq47Jjc0SpXMqC8FL/view?usp=sharing

Link do tablicy z boiskiem do piłki koszykowej: https://drive.google.com/file/d/101J7RBdZL_JN_qNMu5bkewQBKax_a8mF/view?usp=sharing