Wygaszanie asymetryczneto tonicznego odruchu szyjnego (ATOS) w warunkach domowych

W maju pisałam o tonicznym odruchu błędnikowym. Dzisiaj notka będzie o innym odruchu – o asymetrycznym tonicznym odruchu szyjnym (ATOS). Z racji dużego podobieństwa tematycznego między dwiema notkami trochę informacji się powtórzy, ale będzie też dużo nowych konkretnie na temat ATOS-a.

Odruchy prymitywne to względnie stałe reakcje ruchowe powstałe na skutek standardowego zachowania ruchowego zdrowego noworodka i niemowlęcia. Odruchy te wykształcają się na etapie życia płodowego, widoczne są po narodzinach dziecka, a następnie, w trakcie pierwszego roku życia, ulegają wyhamowaniu [Garcia-Alix oraz Quero; 2012, s. 840].

Jednym z odruchów prymitywnych jest asymetryczny toniczny odruch szyjny (ATOS).

Wyzwolicielem tego odruchu jest skurcz mięśni szyi spowodowany czynnym lub biernym skrętem głowy [Mikołajewska; 2017, s. 44]. Kiedy głowa zostanie obrócona w bok, zmiana jej pozycji rejestrowana jest przez ciałka Paciniego obecne w ścięgnach szyi oraz wrzecionka nerwowo-mięśniowe obecne w mięśniach szyi. Informacja o tym transportowana jest do rdzenia przedłużonego, w którym jest przetwarzana. Impulsy do efektorów są z kolei przesyłane drogą korowo-rdzeniową [Khurana oraz Khurana; 2008, s. 792].

Asymetryczny toniczny odruch szyjny (ATOS) występuje w dwóch formach – lewo i prawostronnej. Gdy głowa zostanie obrócona w lewą stronę, kończyny po stronie lewej (twarzowej) wyprostują się, a po stronie prawej (potylicznej) ugną się. Obserwowane jest też otwarcie palców w dłoni po stronie twarzowej i zgięcie palców w dłoni po stronie potylicznej. Analogicznie, po tym jak głowa zostanie obrócona w prawo, ręce i nogi po stronie prawej wyprostują się, a kończyny po stronie lewej zegną się [Mikołajewska; 2017, s. 44].

ATOS prawostronny

Różni badacze i praktycy wskazują inne terminy aktywności asymetrycznego tonicznego odruchu szyjnego. Podawane w literaturze terminy fizjologicznego wygasania ATOS-a to m.in. maksymalnie 6. miesiąc życia [Mikołajewska; 2017, s. 45], [Gieysztor, Sadowska oraz Choińska; 2017, s. 6], [Matyja oraz Domagalska; 1998, s. 61] lub 6.-7. miesiąc życia [Masgutova; 2015, s. 174]. Można również znaleźć informacje, że ATOS wygasa między 6. a 9. miesiącem życia [Garcia-Alix oraz Quero; 2012, s. 843] lub między 3. a 9. miesiącem życia [Taylor, Houghton oraz Chapman; 2004, s. 26]. W przypadku dzieci urodzonych przedwcześnie istotny dla momentu wygaszenia odruchu jest nie wiek urodzeniowy, ale wiek skorygowany.

Siła asymetrycznego tonicznego odruchu szyjnego nie jest stała przez cały okres jego obecności. U prawidłowo rozwijających się dzieci zobaczyć można stopniowe zmniejszanie się aktywności tego odruchu. Asymetryczny toniczny odruch szyjny nie zawsze jednak ulega wygaszeniu zgodnie z normą rozwojową. U części osób, np. z mózgowym porażeniem dziecięcym, odruch ten może występować przez całe życie. Obecność ATOS-a zauważa się również u niektórych dzieci bez zaburzeń neurologicznych. Siła tego odruchu jest wówczas niższa niż u dzieci z widocznymi nieprawidłowościami w obrębie ośrodkowego układu nerwowego. Ze względu na obniżoną siłę działania ATOS-a zwykle mówi się o „częściowo przetrwałym odruchu”, „odruchu nie w pełni wygaszonym” lub o „częściowo obecnym ATOSie”.

Do objawów nie w pełni wygaszonego asymetrycznego tonicznego odruchu szyjnego zaliczyć można m.in. trudności w przekraczaniu linii środkowej ciała oraz opóźnione lub zaburzone wykształcanie się lateralizacji. Osoba z nie wpełni wygaszonym ATOS-em może mieć więc utrudnione wykonywanie wszystkich tych czynności, podczas których:

– kończyny dolne lub górne powinny się skrzyżować (np. zapinanie guzików, owijanie szala dookoła szyi);

– głowa obraca się w którąś stronę (np. rysowanie, pisanie, pływanie, jeżdżenie na rowerze).

Niekiedy obserwować można też zaburzenia równowagi następujące po obróceniu głowy oraz unikanie skręcania samej głowy i zamiast niego obracanie całego ciała w stronę interesującego bodźca.

Przyczyny nie w pełni wygaszonych odruchów prymitywnych nie są jeszcze znane. Część badaczy skłania się ku teorii, że obserwowane opóźnienie w zanikaniu odruchów wynika z opóźnionej mielinizacji włókien nerwowych w ośrodkowym układzie nerwowym. Zwraca się uwagę m.in. na to, że wygaszanie reakcji odruchowych modulowanych przez pień mózgu skorelowane jest z mielinizacją eferentnych dróg nerwowych: korowo-rdzeniowych oraz korowo-jądrowych [Arvedson, Brodsky oraz Lefton-Greif; 2020, s. 79]. Wyniki badań prowadzonych w tym zakresie nie są jednak jednoznaczne. Wykonane w 2006 roku badania nie wykazały żadnych różnic w stopniu mielinizacji włókien nerwowych u dzieci zdrowych i dzieci z idiopatycznym opóźnieniem rozwoju [Maricich, Azizi, Jones, Morriss, Hunter, Smith oraz Miller; 2006], z kolei badania przeprowadzone dwa lata wcześniej przez inną grupę specjalistów wykazały istotnie mniejszą ilość istoty białej w mózgach dzieci mających opóźnienia rozwojowe [Pujol, López-Sala, Sebastián-Gallés, Deus, Cardoner, Soriano-Mas, Moreno oraz Sans; 2004]. 

Chociaż często mówi się o znikaniu odruchów, one prawdopodobnie nigdy nie przestają istnieć, lecz są jedynie tłumione przez struktury korowe [Menkes, Sarnat oraz Maria; 2006, s. 10]. Interesujące badanie w tym zakresie zostało przeprowadzone w latach '60 ubiegłego wieku. U pięciu kobiet mających doświadczenie w technikach świadomego relaksu (które to techniki być może mają możliwość wyciszenia aktywności kory mózgowej) badacze próbowali pięcioma różnymi metodami wywołać ATOS. Asymetryczny toniczny odruch szyjny udało się podczas tego eksperymentu wywołać każdą z testowanych metod [Hellebrandt, Schade oraz Carns; 1962, (za:) Zemke; 1977, s. 19-20].

Mimo że nie ma pewności, iż to opóźnienie w mielinizacji włókien nerwowych stanowi przyczynę niepełnego zanikania odruchów prymitywnych, warto zwrócić uwagę na czynniki negatywnie wpływające na tworzenie się otoczki mielinowej. Zaliczyć do nich można m.in. niedobór żelaza w okresie prenatalnym. Wykazano np., że obniżony poziom ferrytyny u noworodków ma niekorzystny wpływ na mielinizację drogi słuchowej [Choudhury, Amin, Agarwal, Srivastava, Soni oraz Saluja; 2015]. Stosunkowo znanym czynnikiem negatywnie oddziałujących na proces tworzenia się otoczki mielinowej w ośrodkowym i obwodowym układzie nerwowym jest też niedobór witaminy B12. W ośrodkowym układzie nerwowym niedostateczny poziom cyjanokobalaminy powoduje początkowo parestezje w stopach, a w dalszej kolejności objawy mielopatii oraz nieprawidłowości w odbieraniu czucia wibracji i ułożenia ciała w wyniku uszkodzenia sznurów tylnych rdzenia kręgowego [Yogarajah tłum. Turaj; 2016, s. 271-272]. Opisany został też negatywny wpływ niedoboru witaminy B12 na rozwój intelektualny dziecka [Lövblad, Ramelli, Remonda, Nirkko, Ozdoba oraz Schroth; 1997]. Co warte zaznaczenia, skutki niedoboru cyjanokobalaminy są częściowo odwracalny.

Przetrwały asymetryczny toniczny odruch szyjny może bardzo utrudnić codziennie funkcjonowanie. Dlatego też dobrym rozwiązaniem jest rozpoczęcie wygaszania go na zajęciach z fizjoterapeutą lub terapeutą integracji sensorycznej.

Zazwyczaj jednak cotygodniowe zajęcia terapeutyczne nie wystarczą do szybkiego wygaszenia ATOS-a (i innych przetrwałych odruchów). Wtedy dobrze jest polecić podopiecznemu ćwiczenia, które może wykonywać w warunkach domowych, bez specjalistycznego sprzętu. Z myślą o takim zastosowaniu przygotowałam grę „Kosmiczna przygoda”.

Zadania starałam się opracować tak, by mogły być one bezpiecznie wykonane przez dzieci w warunkach domowych. Ćwiczenia jednak zawsze należy dostosować do konkretnego dziecka z uwzględnieniem jego stanu zdrowia. W tym celu najlepiej skonsultować się z fizjoterapeutą/terapeutą integracji sensorycznej.

Plansza, instrukcja i karty z zadaniami do pobrania:
https://drive.google.com/file/d/157LptxnI2SVozRpYfdMQJSSSsJj0RTxe/view?usp=sharing

Bibliografia:
— Arvedson Joan C., Brodsky Linda oraz Lefton-Greif Maureen A., 2020, Pediatric Swallowing and Feeding: Assessment and Management, 3. wydanie, Plural Publishing Inc., San Diego
— Choudhury Vivek, Amin Sanjiv B., Agarwal Asha, Srivastava LM, Soni Arun oraz Saluja Satish, 2015, Latent iron deficiency at birth influences auditory neural maturation inlate preterm and term infants [w:] The American Journal of Clinical Nutrition, nr 102, s. 1030–1034
— Garcia-Alix Alfredo oraz Quero José, 2012, Reflejos primitivos o del desarrollo, Ediciones Díaz de Santos, Madrid
— Gieysztor Ewa Z., Sadowska Ludwika oraz Choińska Anna M., 2017, Stopień integracji odruchów prymitywnych jako narzędzie diagnostyczne do oceny dojrzałości neurologicznej zdrowych dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym [w:] Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne, vol. 7, nr 1(styczeń–marzec), s. 5-11
— Hellebrandt F. A., Schade M. oraz Carns, M. L., 1962, Methods of evoking the tonic neck reflex in normal human subjects [w:] American Journal of Physical Medicine, nr. 41, s. 90-139 [za:] Zemke Ruth Ann Bast, 1977, Asymmetrical tonic neck reflex in children [w:] Retrospective Theses and Dissertations 6114
— Khurana Indu oraz Khurana Arushi, 2008, Medical Physiology for Undergraduate Students, RELX India Pvt. Ltd., New Delhi
— Lövblad Karl-Olof, Ramelli Gianpaolo, Remonda Luca, Nirkko Arto C., Ozdoba Christoph oraz Schroth Gerhard, 1997, Retardation of myelination due to dietary vitamin B12 deficiency: cranial MRI findings [w:] Pediatric Radiology, nr 27, Springer-Verlag, s. 155-158
— Masgutova Svetlana, 2015, Reflex Integration Disorder as a New Treatment Paradigm for Children with Autism, b.m., Svetlana Masgutova Educational Institute® for Neuro-Sensory-Motor and Reflex Integration
— Maricich Stephen, Azizi Parvin, Jones J.Y., Morriss Michael C., Hunter Jill V., Smith E.O. oraz Miller Geoffrey, 2007, Myelination as Assessed by Conventional MR Imaging is Normal in Young Children with Idiopathic Developmental Delay [w:] American Journal of Neuroradiology, vol. 28, nr. 8, s. 1602-1605
— Matyja Małgorzata oraz Domagalska Małgorzata, 1998, Podstawy usprawniania neurorozwojowego według Berty i Karela Bobathów, Śląska Akademia Medyczna, Katowice
— Menkes John H., Sarnat Harvey B. oraz Maria Bernard L., 2006, Child Neurology, Lippincott Williams & Wilkins, Philadelphia
— Mikołajewska Emilia, 2017, Odruchy pierwotne. Terapia w ujęciu medycznym, FEM, Bydgoszcz
— Pujol Jesús, López-Sala Anna, Sebastián-Gallés Núria, Deus Joan, Cardoner Narcís, Soriano-Mas Carles, Moreno Angel oraz Sans Anna, 2004, Delayed myelination in children with developmental delay detected byvolumetric MRI [w:] NeuroImage, nr 22, s. 897–903
— Taylor Myra, Houghton Stephen oraz Chapman Elaine, 2004, Primitive reflexes and attention-deficit/hyperactivity disorder: developmental origins of classroom dysfunction [w:] International Journal of Special Education, vol. 19, nr 1, Vancouver
— Yogarajah Mahinda, 2016, Crash Course Neurologia, Edra Urban & Partner, Wrocław, red. Horton-Szar Dan, tłum. Turaj Wojciech

W sam raz na lato – wakacyjna mapa skarbów (głoska „r”)

Wczoraj była interaktywna wakacyjna mapa skarbów z głoskami „s” i „z”. Dzisiaj zapraszam na podobną zabawę do utrwalania głoski „r”, ale już z wykorzystaniem wydrukowanej mapy.

Aby trafić do skarbu trzeba:
1) zakręcić kołem fortuny;
2) powiedzieć lub powtórzyć, co zostało wylosowane;
3) wykonać właściwą ilustrację na mapie (pamiętaj, że droga zaczyna się na górze mapy).

Tworzenie mapy kończy się, gdy zostanie wylosowany skarb.

Potem warto stworzyć opowieść o poszukiwaniu skarbu.



Do pobrania zwój z mapą (na jednej kartce mieszczą się dwa zwoje kolorowe, na drugiej kartce są dwa zwoje czarno-białe):
https://drive.google.com/file/d/1l-Negkahgrk2kUBPy4k1Cvns5bBElhA_/view?usp=sharing

Osoby chcące rozwinąć jeszcze temat o nazwy różnego rodzaju kosztowności zapraszam do notki Detektywi – inspiracje logopedyczne i sensoryczne.

W sam raz na lato – wakacyjna mapa skarbów (głoski „s” i „z”)

Droga do skarbu może być długa i kręta… Może też być naprawdę krótka. Jeśli chcesz sprawdzić, jaką trasę trzeba pokonać, by odnaleźć skarb, musisz:
1) zakręcić kołem fortuny;
2) powiedzieć na głos, co zostało wylosowane (możliwe opcje to: „zamek”, „smok”, „skarb”, „kaktus”, „deski” i „las”);
3) przesunąć właściwą ilustrację na mapę (pamiętaj, że droga zaczyna się na górze mapy).

Tworzenie mapy kończy się wtedy, gdy wylosujesz skarb i umieścisz go na krzyżyku na dole mapy.

Dalszym zadaniem jest opowiedzenie o tym, jaką drogę musisz pokonać, by dotrzeć do kosztowności. Możesz też stworzyć opowieść na ten temat.

Powodzenia!

Logopedyczne koło fortuny „Słowo dnia” – głoska „ż”/„rz”

Tym razem przedstawiam dwa koła fortuny i dwa sposoby wykorzystania ich w przyjemnym utrwalaniu głoski „ż”/„rz” podczas wakacji.

SPOSÓB 1

Wybrany członek rodziny codziennie rano kręci kołem fortuny i czyta na głos wylosowane słowo. Następnie w trakcie dnia każdy członek rodziny używa danego wylosowanego słowa w jak największej liczbie zdań. Wygrywa osoba, która najwięcej razy użyje słowa dnia.

SPOSÓB 2

Codziennie rano każdy członek rodziny kręci kołem fortuny (inni nie mogą tego widzieć), zapisuje słowo, które wylosował i chowa kartkę z tym napisem. Następnie w trakcie dnia musi powiedzieć na głos dane słowo minimum 5 razy. Wygrywa osoba, która odkryje słowo wylosowane przez innego członka rodziny.
W wersji prostszej wszyscy członkowie rodziny losują wyrazy z jednego koła, a w wersji trudniejszej z różnych kół (dzięki temu krewni nie wiedzą, jakie słowa mogły wylosować inne osoby).

Serdecznie zapraszam do korzystania z wygenerowanych przeze mnie kół z wyrazami z głoską „ż”/„rz”.

Pierwsze koło fortuny:



Drugie koło fortuny:

Kamienna droga – uniwersalna interaktywna gra planszowa

Grę planszową „Kamienna droga” przygotowałam z myślą o tych wszystkich, którzy nie przepadają za upałami i chociaż w wyobraźni chcieliby się przenieść w chłodne miejsce…

„Kamienna droga” może jednak zapewnić nawet zimnolubnym graczom dawkę gorących emocji.

Plansza przygotowana jest w taki sposób, by można ją było łatwo dostosować do różnych potrzeb i możliwości. Moje propozycje to:

PROPOZYCJA 1 – utrwalanie ćwiczonej głoski

Gracze stają na pierwszym polu gry. Rozgrywkę zaczyna najmłodszy gracz, który kręci kołem fortuny, a następnie przesuwa się w przód o tyle pól, ile wskazało koło. Następnie ma 30 sekund, by podać nazwę obiektu, który zawiera w nazwie głoskę ćwiczoną przez dziecko na zajęciach logopedycznych. Warunek jest jeszcze jeden – obiekt ten musi być w zasięgu wzroku gracza. Mniej wprawionym graczom polecam wykonanie pierwszej rozgrywki w znanym sobie pomieszczeniu. Zaprawieni w bojach gracze z pewnością za to poradzą sobie i w trudniejszych warunkach, np. podczas jazdy środkiem transportu.

PROPOZYCJA 2 – utrwalanie ćwiczonej głoski i rozwijanie umiejętności opowiadania

Gracze stają na pierwszym polu gry. Rozgrywkę zaczyna najmłodszy gracz, który kręci kołem fortuny, a następnie przesuwa się w przód o tyle pól, ile wskazało koło. Następnie ma 30 sekund, by podać wyraz mający w sobie głoskę ćwiczoną przez dziecko na zajęciach logopedycznych. Po zakończonej rozgrywce, każdy z graczy ma za zadanie utworzyć historię zawierającą wszystkie wyrazy… Podane przez pozostałych uczestników zabawy.

PROPOZYCJA 3 – usprawnianie umiejętności tworzenia rymów

Gracze stają na pierwszym polu gry. Rozgrywkę zaczyna najmłodszy gracz, który kręci kołem fortuny, a następnie przesuwa się w przód o tyle pól, ile wskazało koło. Potem gracz wymawia wybrane przez siebie słowo. Kolejni gracze postępują analogicznie, ale mają już tylko 60 sekund na podanie wyrazu, który rymuje się ze słowem wymyślonym przez pierwszego gracza. Jeśli się nie uda, cofają się o dwa pola. Wygrywa gracz, który pierwszy stanie na ostatnim polu albo je przeskoczy.

Logopedyczna wyspa

Były niedawno interaktywne logopedyczne pokoje – jeden do utrwalania głosek „sz” i „ż”/„rz”, a drugi do utrwalania głoski „cz”. Dwa dni temu zapraszałam też na wycieczkę po Logopedowie – interaktywnym mieście pozwalającym rozwijać umiejętności językowe.

Dzisiaj za to zapraszam na sam środek oceanu, na którym znajduje się logopedyczna wyspa.

Co można robić na wyspie? Najlepiej opowiadać historię. Zadaniem każdego uczestnika zabawy jest rozmieszczenie na ilustracji obiektów z czarnej belki według własnego pomysłu… Oraz stworzenie historii wyjaśniającej, co się zdarzyło wcześniej i co doprowadziło do takiego właśnie rozmieszczenia zwierząt, roślin i przedmiotów na wyspie.

Logopedów

Logopedów to miłe miasteczko, do którego warto zabrać naszych podopiecznych.

Dla nich miejscowość jest zupełnie nowa, więc dobrze, by to logopeda (lub inny nauczyciel/terapeuta) został przewodnikiem. Zadaniem logopedy jest więc na początku opisanie krok po kroku trasy, a w tym czasie dziecko zaznacza kolorem drogę, po której się przemieszcza (na górze z prawej strony jest ikonka kredki – należy ją kliknąć i wybrać kolor). Wycieczka zaczyna się w miejscu, gdzie jest zielona strzałka. W zależności od potrzeb możemy wybrać przemieszczanie się pieszo lub środkiem transportu.

Opis trasy może wyglądać np. tak:
Idziemy pieszo po chodniku, dochodzimy do przejścia dla pieszych i przechodzimy przez nie. Widzimy teraz wysokie szeregowce, w których mieszka kilku mieszkańców Logopedowa. Na najbliższym przejściu dla pieszych znowu przechodzimy przez ulicę i docieramy do zabytkowego zamku, w którym mieści się ratusz Logopedowa. Za zamkiem rosną stare jabłonie, których jabłka są chętnie jedzone przez mieszkańców miejscowości. Po przejściu przez mały sad trafiamy na kolejne przejście dla pieszych. Przechodzimy przez nie i trafiamy na malownicze osiedle domków jednorodzinnych…

Dalej to dziecko może się wcielić w rolę przewodnika i pokierować wycieczkę w miejsca, które jeszcze nie zostały odwiedzone.

Po poznaniu całej miejscowości można przystąpić do tworzenia przewodnika po Logopedowie.

Szablon przewodnika do pobrania: https://drive.google.com/file/d/1n-B_oTdRJDTTvfy0rQVYXf1EnUap1RXR/view?usp=sharing

Zachęcam też do przygotowania tego typu przewodnika po własnej miejscowości. Co warto w niej zobaczyć? Gdzie można smacznie zjeść? Jakie miejsca na nocleg najlepiej wybrać? Nasi podopieczni na pewno mają własne obserwacje dotyczące najciekawszych miejsc i atrakcji w miejscowości, w której mieszkają.

Logopedyczny interaktywny pokój – głoska „cz”

Niedawno był logopedyczny pokój z głoskami „sz” i „ż”/„rz”, a dzisiaj zapraszam do niemalże bliźniaczego pomieszczenia, w którym dobrze się utrwala głoskę „cz”.

Oczywiście, można w nim też:
– ćwiczyć prawidłowe stosowanie przyimków,
– utrwalać poprawną odmianę rzeczowników,
– rozwijać umiejętność zadawania pytań,
– tworzyć opisy miejsc,
i wiele, wiele innych.

We wczorajszej notce były już zamieszczone 3 pomysły na wykorzystanie interaktywnego materiału, a dzisiaj dorzucam kolejne 3.

POMYSŁ 4

Gracz numer 1 rozmieszcza obiekty z prawej belki według własnego pomysłu. Następnie gracz numer 2 przez minutę przygląda się pomieszczeniu. Po upływie tego czasu gracz numer 2 odwraca się, a gracz numer 1 przesuwa trzy przedmioty. Zadaniem gracza numer 2 jest ustalenie w ciągu minuty, które obiekty zmieniły miejsce. Potem role się zamieniają.

Stopień trudności gry można zwiększyć poprzez np. skrócenie czasu, zwiększenie liczby obiektów zmieniających miejsce.

POMYSŁ 5

Rodzic po kolei czyta instrukcję rozmieszczenia obiektów w pokoju. Dziecko nazywa obiekt, który powinno przesunąć, a następnie umieszcza go w odpowiednim miejscu.

Do pobrania przykładowa instrukcja:
https://drive.google.com/file/d/17Pbv6HiF8nhI-0us-eCHwaJFnm8loc61/view?usp=sharing

POMYSŁ 6

Osoba numer 1 rozmieszcza obiekty z prawej belki według własnego pomysłu. Następnie opisuje osobie numer 2 ułożenie tych obiektów… Ale nie może podczas tego opisu użyć żadnego z tych słów: „szafa”, „półka”, „stół”, „okno”, „parapet”. Zadaniem osoby numer 2 jest odpowiednie ułożenie obiektów w pokoju. Potem osoba numer 1 i numer 2 zamieniają się rolami.

LOGOPEDYCZNY POKÓJ

Logopedyczny interaktywny pokój

Dzisiaj zapraszam do logopedycznego interaktywnego pokoju, w którym można m.in.
– utrwalać głoski „sz” i „ż”/„rz”,
– ćwiczyć prawidłowe stosowanie przyimków,
– utrwalać poprawną odmianę rzeczowników,
– rozwijać umiejętność zadawania pytań,
– tworzyć opisy miejsc,
i wiele, wiele innych.

Pokój jest jeden, ale pomysłów na logopedyczne aktywności znacznie więcej.

POMYSŁ 1

Osoba dorosła czyta na głos opis pokoju będący w ramce z poleceniem „Urządź pokój zgodnie z opisem”, a dziecko umieszcza elementy wyposażenia w odpowiednim miejscu. Następnie osoba dorosła czyta na głos zdania z ramki z poleceniem „Dokończ zdania”, a dziecko kończy je mówiąc jedynie nazwę obiektu, który jest w podanym miejscu w pokoju.

Do pobrania plik z poleceniami: https://drive.google.com/file/d/1az8WnyZ_XFPaiI7trbQe1B7jjE-KLypL/view?usp=sharing

POMYSŁ 2

Jeden uczestnik zabawy przesuwa umieszczone z prawej strony planszy elementy w wybrane przez siebie miejsca pokoju. Następnie opisuje stworzone przez siebie pomieszczenie.

POMYSŁ 3

Jeden uczestnik zabawy przesuwa umieszczone z prawej strony planszy elementy w wybrane przez siebie miejsca pokoju (drugi uczestnik nie może widzieć pokoju). Następnie uczestnik numer dwa zadaje pierwszemu graczowi pytania zamknięte (takie, na które można odpowiedzieć tylko „tak” lub „nie”) dotyczące rozmieszczonych w pokoju obiektów. Na podstawie uzyskanych odpowiedzi mebluje pokój tak, jak umeblował go gracz numer jeden. Na koniec zabawy należy sprawdzić, czy pokoje obu graczy są takie same. Później role się odwracają. Wygrywa osoba, która prawidłowo odwzorowała układ pomieszczenia. Jeśli obie wykonały to zadanie, wygrywa gracz, który potrzebował do tego zadania mniejszej liczby pytań.

LOGOPEDYCZNY POKÓJ

Rysowanki logopedyczne

Pajęczynowa buteleczka, rogaty zegar, uszaty grzyb i wąsata wyspa… To wszystko słownictwo z mojej najnowszej pomocy logopedycznej.

Tym razem moi podopieczni mają zadanie stworzyć ilustracje rzeczy niestworzonych.

Do pobrania zestaw dwóch plansz rysowanek z głoskami „sz” i „ż” („rz”):
https://drive.google.com/file/d/1MiXgsvQoD2OpluCmkhZcQ1epm1iXaJBk/view?usp=sharing

Do pobrania zestaw dwóch plansz rysowanek z głoskami „s” i „z”:
https://drive.google.com/file/d/1sU-HMn4OcL4FglS9tJyfR79wYk5n3EHR/view?usp=sharing

Do pobrania zestaw dwóch plansz rysowanek z głoskami „cz” i „dż”:
https://drive.google.com/file/d/1nvW199ShVDo-s7lmvFFx8dEMH9wSBafq/view?usp=sharing

Do pobrania zestaw dwóch plansz rysowanek z głoską „r”:
https://drive.google.com/file/d/1cTdBgHps7nZ8l16yJrv-JtYBSsdOg1hh/view?usp=sharing

Do pobrania zestaw dwóch plansz rysowanej z „ṭṭ” i „ḍḍ”:
https://drive.google.com/file/d/11sROuLPAoTruPXiEzMYQUT_coNsvElwC/view?usp=sharing

Lato, lato…

Wakacje idą, więc zapraszam na logopedyczne wyspy.

ĆWICZENIA APARATU ARTYKULACYJNEGO

Przygotowałam zestaw 5 ćwiczeń aparatu artykulacyjnego. Zestaw można wydrukować i wkleić dzieciom do zeszytów podczas stacjonarnych zajęć logopedycznych. Z kolei wersja interaktywna może się przydać wtedy, gdy nie ma możliwości dostarczenia dzieciom wydruku. Obok zestawu ćwiczeń umieszczona jest tabelka z kolumnami na każdy dzień tygodnia. Dziecko wykonuje wyspiarskie ćwiczenie, a następnie klika we właściwe pole i tym samym zaznacza wykonanie zadania (oczywiście tabelka nadaje się też do druku i wypełniania ręcznie w zeszycie). Trzeba tylko pamiętać, że nie wszystkie przeglądarki PDF-ów obsługują formularze. Sprawdzałam zestaw ćwiczeniowy na przeglądarce dokumentów Evince i wszystko działało.

Do pobrania wersja interaktywna:
https://drive.google.com/file/d/1pYG-gjBKNmV1zq3lJmdaKzDvzYyuH0eH/view?usp=sharing

Do pobrania wersja standardowa (mieści na stronie 2 identyczne wklejki pasujące do zeszytu formatu A5):
https://drive.google.com/file/d/1lmDOMjwvtwpJPfDAyRouHcWIH-ylkCTU/view

O CZYM MARZĄ ŻUKI?

Do utrwalania głoski „ż” („rz”) przygotowałam za to zabawę „O czym marzą żuki?”. Aby dowiedzieć się, co w głowie żuków siedzi, należy
– zakręcić kołem fortuny,
– powiedzieć na głos, o czym myśli żuk,
– przesunąć odpowiednią ilustrację z szarej belki do dymka nad wybranym żukiem,
– ponawiać zadanie aż będzie wiadomo, o czym marzy każde widoczne na ekranie zwierzę.

Potem warto sprawdzić, o czym marzy najwięcej żuków… I zastanowić się dlaczego.

LOGOPEDYCZNE KALAMBUROWE KOŁO FORTUNY Z GŁOSKĄ „Ż”!

Nie potrzeba do niego stolika, drukowania kart… Nie potrzeba niczego poza kołem fortuny i samymi uczestnikami. Uczestnicy muszą jednak umieć czytać.

Zasady gry:
1) Najmłodszy uczestnik kręci kołem fortuny (inni gracze nie mogą widzieć wyniku losowania).
2) Gracz czyta po cichu, gdzie się znajduje, a następnie za pomocą samej pantomimy przedstawia innym uczestnikom zabawy miejsce lub sytuację, w której jest.
3) Pozostali gracze próbują odgadnąć to, co pokazuje pierwszy uczestnik. Punkt zdobywa osoba, która odgadnie jako pierwsza i jednocześnie prawidłowo wymówi nazwę miejsca/okoliczności.
4) Jeżeli drugi raz podczas gry wypadnie to samo miejsce/ta sama sytuacja… Gracze grają dalej. Niemniej każda pantomima musi być inna!

„Gnające jajka” – uniwersalna gra planszowa

„Gnające jajka” to uniwersalna gra logopedyczna, która z powodzeniem służyć może za grę familijną.

Zasady gry są bardzo proste:
1. Gracze ustalają, jaka głoska jest poszukiwana (zazwyczaj ta, którą nasz podopieczny właśnie utrwala, np. „sz”).

2) Gracze wybierają swój pionek-jajko i ustawiają się na polu START.

3) Najmłodszy gracz klika na koło fortuny i przesuwa się w przód o tyle pól, ile wskazało koło.

4) Gracz klika na ilustrację umieszczoną na polu, na którym stanął i wykonuje zadanie. Jeśli wykona je poprawnie, pozostaje na swoim polu. Jeśli zadania nie wykona, cofa się o dwa pola.

5) Pozostali gracze postępują analogicznie.

6) Grę wygrywa gracz, który jako pierwszy wskoczy na pole META lub je przeskoczy.

Gra była testowana podczas miłego rodzinnego spotkania, szukaną głoską była u nas głoska „r”. Graczom najbardziej przypadło do gustu zadanie „Podaj nazwę przedmiotu, który lepiej trzymać w zamknięciu i który ma w nazwie szukaną głoskę”, na które padła szybka odpowiedź: „bourbon”.

„»Sześć ścian przygody« – kości w edukacji przedszkolnej” – szkolenie online

Czy o kostkach można powiedzieć coś nowego i odkrywczego? Jeszcze do wczoraj skłonna byłabym powiedzieć, że raczej nie. Zmieniłam zdanie po wczorajszym webinarium „»Sześć ścian przygody« – kości w edukacji przedszkolnej”, które wczoraj prowadziła w Cognitusie Agnieszka Besser-Krysiak.

Prowadząca w sposób naprawdę ciekawy i bardzo uporządkowany przedstawiła historię kości, typy kostek dostępnych na rynku (tego jest PEŁNO!) oraz sposoby wykorzystania kostek w edukacji przedszkolnej. Edukacja przedszkolna była zresztą ujęta bardzo szeroko, a pomysły, które przedstawiła Agnieszka Besser-Krysiak z powodzeniem można zastosować w edukacji wczesnoszkolnej czy podczas zajęć z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej.

Bardzo podoba mi się też podejście prowadzącej do dzieci oraz mocny nacisk na to, by kości w edukacji były wykorzystywane kreatywnie i wspierały dzieci w ich twórczych działaniach.

Webinar zdecydowanie polecam wszystkim tym, którzy pracują z dziećmi!

Praca zdalna 2020

Tegoroczne przejście na pracę zdalną było dla mnie dużym zaskoczeniem. Jednocześnie był to czas naprawdę intensywnej nauki i poznawania narzędzi, których prawdopodobnie nigdy bym nie poznała, gdybym pracowała w standardowej, stacjonarnej formie.

Jak to zwykle bywa – część tych narzędzi bardzo przypadła mi do gustu, a część sprawiała, że miałam ochotę walić głową w mur (zwłaszcza, gdy okazywało się, że jednak zmuszona jestem z tych narzędzi korzystać). Dzisiaj będę trzymać w ryzach swoje pielęgnowane i rozwijane przez lata malkontenctwo i opowiem o tym, co naprawdę pomogło mi w pracy zdalnej.

Liveworksheets – Jest to strona pozwalająca tworzyć w przeglądarce interaktywne karty pracy. Niczego nie trzeba instalować, natomiast konieczne jest założenie darmowego konta. Liveworksheetsy umożliwiają stworzenie kart pracy, w których należy uzupełnić pola, wybrać właściwą odpowiedź z rozwijanego menu, połączyć ze sobą właściwe części zadania i wiele, wiele innych. Gigantyczną zaletą interaktywnych kart pracy, które są tam stworzone jest możliwość samodzielnego sprawdzenia przez ucznia swoich odpowiedzi – niesamowicie ułatwia to uczenie w trybie asynchronicznym. To właśnie w Liveworksheetsach stworzyłam m.in. „Szmaradowe zagadki z głoską »sz«” , interaktywny wierszyk „Czary Czarki” czy kartę pracy „O czym myślą motyle?”. Na tym blogu zresztą liveworksheetsowych kart pracy mojego autorstwa jest jeszcze dużo więcej. Samą stronę uważam za absolutnie wspaniałą. Jest banalnie prosta w obsłudze i, co obecnie jest już naprawdę rzadkie, ma świetny przewodnik. Na dodatek zarówno w formie pisanej, jak i w formie filmu na YouTubie. Tak szczerze mówiąc, to nawet toporny interfejs Liveworksheetsów uznaję za zaletę – jest spójny i logiczny. Twórcy wielu stron mogliby się tego od Liveworksheetsów uczyć.

Genially – Jak pierwszy raz zobaczyłam nazwę tej aplikacji, to pomyślałam, że ktoś tu ma wielkie ego… Potem poznałam Genially i uznałam, że to ego słusznie urosło do tak pokaźnych rozmiarów. Platforma pozwala na tworzenie własnych interaktywnych materiałów w edytorze WYSIWYG, a stworzyć tam można prawdziwe cuda. Genially co prawda oferuje wiele gotowych szablonów, niektóre, jak np. Jumanlly, są wg mnie świetne, ale niestety, są obecnie nadmiernie często wykorzystywane. Sama na Genially wykonałam m.in. grę planszową „Straszny zamek”, zabawę „Królik z kapelusza” do utrwalania głoski „cz” oraz w wersji dla głosek „sz” i „ż” („rz”) czy grę „Jabłka na jabłoni”. Co umożliwia ta platforma? Dodawanie grafik (własnych lub z dużej geniallowej bazy), unieruchamianie ilustracji bądź pozwalanie na poruszanie nimi, dodawanie wyskakujących okien bądź podpowiedzi po kliknięciu na dany element, przemieszczanie się między stronami wielostronicowego projektu, dodawanie elementów z zewnętrznych stron, np. filmów z YouTube'a… Po prostu bajka. Ta jednak kończy się, gdy trzeba geniallowy edytor opanować. Twórcy Genially chyba wyszli z założenia, że każdy może mieć porządek, ale tylko geniusz panuje nad chaosem… W efekcie tego geniallowy użytkownik ma do dyspozycji: boczne menu, które pozwala dodawać ilustracje i inne elementy, ma górne menu, gdy chce np. zablokować element, prawe wysuwane menu, gdy chce edytować animację grafiki, wyskakujące menu po kliknięciu ilustracji, gdy chce dodać wyskakujące okienko oraz otwierane na górze strony ustawienia całego projektu… W którymś momencie ten interfejs naprawdę doprowadził mnie już do rozpaczy, bo nagle pojawiło mi się okienko z informacją, że dostałam rabat na płatny pakiet. Okienko mi się zamknęło, a kodu rabatowego nie mogłam przez prawie dobę znaleźć. Ostatecznie, na szczęście, jakimś cudem znalazłam kod w gąszczu genialnego chaosu i zapłaciłam za pakiet, na który dostałam zniżkę. Genially w wersji podstawowej jest darmowe i wg mnie już w tej wersji daje dużo możliwości. Tych, którzy zainteresowani są wersjami płatnymi od razu informuję, że Genially ma inne pakiety dla firm, a inne (tańsze) dla branży edukacyjnej. Czy warto je kupować, to już każdy sam musi ocenić. Ja się zdecydowałam i jestem zadowolona, choć np. odblokowany dzięki temu szablon „GENIAL WHEEL QUIZ” mnie rozczarował, gdy okazało się, że to żadne koło fortuny nie jest.

PDFescape – Jest to edytor PDF-ów. Pozwala np. na dodanie rozwijanego menu, odklikiwalnego okienka („checkbox” mi się jednak z polskojęzycznym tekstem kłóci), zakreślanie tekstu czy dodawanie ilustracji. Wszystko to za darmo i w przeglądarce, więc nie trzeba instalować żadnego programu, co według mnie jest dużą zaletą. PDFescape ma też jakieś płatne wersje, w tym program na Windowsa, ale z nimi nie mam żadnego doświadczenia. Darmowa wersja przeglądarkowa mnie jednak zachwyciła. To w niej wykonałam np. wiosenne ćwiczenia do utrwalania głosek. PDFescape jest naprawdę banalnie prosty w obsłudze. Na tyle prosty, że spokojnie można go polecać nawet młodszym podopiecznym, by np. wgrali do niego wysłany przez nas plik PDF, powtarzali wyrazy i zaznaczali w PDFescapie te już wypowiedziane.

Glitch – Jest to platforma, na której można umieszczać własny kod oraz korzystać z kodu, którzy stworzyli inny. Na moim Glitchu znalazły się m.in. „Karta obserwacji pogody”, zabawa „Co widać w szklanej kuli?” oraz „Logopedyczne jajka Kaczki Dziwaczki”. Glitch szczególnie intuicyjny nie jest, nie zawsze łatwo w nim odnaleźć poszukiwaną opcję, daje jednak duże możliwości dzięki temu, że publikuje się na nim kod, a nie tylko efekt pracy w edytorze udostępnionym przez twórcę strony.

Mopsik – Jest to narzędzie do wyszukiwania wyrazów w języku polskim po ich budowie. Sama od dawien dawna przygotowuję tematyczne zajęcia logopedyczne i w związku z tym tworzę zestawy wyrazów/fraz/zdań dla dzieci, które nie tylko zawierają ćwiczone głoski, ale też związane są z motywem przewodnim lekcji. Efekt jest taki, że wyrobiłam sobie już zdolność szukania pasującego słownictwa w tempie ekspresowym. Czasem jednak potrzebne jest wsparcie lub powiew świeżości, bo jednak człowiek potrafi się zapętlić w jednym, od lat stosowanym zestawie słownictwa. Wtedy z pomocą może przyjść prosty i rewelacyjnie przyjemny w obsłudze Mopsik.

Edukacja zdalna dla dzieci i młodzieży sprawiła też, że w niesamowicie krótkim tempie zaczęły się masowo pojawiać szkolenia on-line dla nauczycieli. Sama prowadziłam w Centrum Terapii i Rozwoju Indygo webinarium „Uczeń z orzeczeniem. Jak pracować z dzieckiem o specjalnych potrzebach edukacyjnych” oraz zorganizowałam dla Grupy Wsparcia Logopedów Dzielnicy Białołęka webinarium pt. „Komunikacja wspomagająca w terapii logopedycznej - metodyka pracy i sposoby tworzenia własnych materiałów dydaktycznych”. Przeprowadziłam również jedno szkolenie online dla współpracowników z samego tworzenia kart pracy na Liveworksheetsach. Z kolei jako kursant uczestniczyłam w 12 webinariach, a na pozostałe 3, na które się zapisałam, jeszcze czekam.

Niedawno wydałam też „DIA‑LOG – narzędzie do wstępnego badania mowy dzieci w wieku zerówkowym i wczesnoszkolnym”, dzięki któremu można w trakcie około 15-minutowego spotkania z dzieckiem ustalić obszary językowe, w których podopieczny wykazuje trudności. Całość badania w dużej mierze opiera się na dialogu w sytuacji bliskiej dziecku, co pozwala zdiagnozować faktyczny stan mowy i języka.

Więcej o narzędziu „DIA‑LOG” pisałam tutaj: https://www.logomiaupedia.pl/2020/05/dia-log-narzedzie-do-wstepnego-badania.html

„DIA‑LOG” można kupić tutaj: https://ridero.eu/pl/books/dia-log_narzedzie_do_wstepnego_badania_mowy_dzieci_w_wieku_zerowkowym_i_wczesnoszkolnym/

Zapraszam też do korzystania z możliwości zapisania się na szkolenie z zastosowania narzędzia diagnostycznego „DIA‑LOG” w praktyce logopedycznej. Odbędzie się ono 28 czerwca w godzinach 11:00 - 13:00 przez Internet.

Szczegóły webinaru:

https://www.logomiaupedia.pl/2020/06/szkolenie-logomiaupedii-zastosowanie.html

Kontakt z organizatorem: zuzanna.forszpaniak@gmail.com

Królik z kapelusza – utrwalanie głosek „sz” i „ż” („rz”)

Wczoraj był Królik z kapelusza pomagający utrwalać głoskę „cz”, a dzisiaj Królik z kapelusza pomoże z głoskami „sz” i „ż” („rz”):

Królik z kapelusza

Zajęcia logopedyczne mogą być magiczne. Były już na blogu „Czary Czarki”,  były Czary – logopedyczna gra do utrwalania głoski „cz”, były już nawet szklane kule oraz logopedyczna gra planszowa „Straszny zamek”, której nie trzeba drukować.

Dzisiaj z kolei prezentuję „Królika w kapeluszu”. Logopedyczną grę do utrwalania głoski „cz”, przy tworzeniu której nie brało udział żadne zwierzę.